İçme ve kullanma suları; kaynaklardan, nehirlerden, göllerden, yapay ya da doğal birikinti bölgelerinden, kuyulardan, hatta pahalı olmasına rağmen zorunlu olduğunda deniz suyunun arıtılmasıyla sağlanan sudan elde edilir. Ancak bütün bu su kaynaklarının en önemli kaynağını yağışlar oluşturur.

İçme ve kullanma sularını oluşum ve sağlanış biçimlerine göre üç ana grupta toplayabiliriz:

-Yağış suları (sarnıçlarda biriktirilen sular)
-Yüzeysel sular (nehir, göl, baraj vb.)
-Yeraltı suları (kaynak ve kuyular)

Yeraltı suları: Kaynak suları ve kuyulardan elde edilen sulardır. Yağış ve yüzeysel sularla beslenir. Görülüyor ki, ayrı ayrı başlıklar arasında işlememize rağmen bu su kaynakları birbiri ile ilişkilidir.

Kuyu suyu: Suların yeraltına süzülerek birikmesi ile oluşur. Kuyular açılarakyeraltı suyu yüzeye çıkarılır.Tıpkı kaynaklarda olduğu gibi kuyu sularında da gerek birincil kirlilik kontrolü ve gerekse ikincil kirlilik kontrolü ve önlemlerine dikkat etmek gerekir.

Yeraltı suları, genellikle, temiz ve doğrudan kullanıma sokulacak sular olmakla birlikte, kullanıma sokulmadan önce mutlaka test edilmesi ve öyle kullanıma sokulması gerekir. Çünkü; topraktaki nitrit, radyasyon vb doğal kirleticilerle kirli olma (birincil kirlilik) olasılığı vardır. Yeraltı sularının kullanıma sokulmasında esas sorun; elde edildiği / alındığı yerde kirlenmesinin (ikincil kirlilik) önlenmesidir. Bu nedenlerle de, yeraltı suları ister doğal olarak yeryüzüne çıksın (kaynak suları), isterse yapay olarak yeryüzüne çıkarılsın (kuyu); yeryüzüne çıktığı noktada, birtakım önlemlerin alınması gerekir. Aksi takdirdeburalarda tekrar kirlenerek sağlığa zararlı hale gelebilir.

Kuyularda Dezenfeksiyon
Kuyularda en az yılda bir olmak üzere, kuyunun suyu boşaltılarak, duvarlar fırça ile iyice temizlenmelidir.

Gübrelik ve benzeri yapılardan, toprağın geçirgenlik durumuna göre, 30 -100 metre uzakta olmalıdır. Bu tür yapılar kuyuya göre daha aşağıda, yer meyline göre alt tarafta kalmalıdır.

Kuyu duvarı yer yüzeyinden 60 -70 cm daha yüksekte bitecek şekilde sonlandırılmalı (kuyu bileziği) ve ağzı uygun bir kapakla kapatılmalıdır. Kuyu bileziğinin etrafında kalan toprak yüzeyi 2- 3 metre çap genişliğinde su geçirmez bir malzeme ile kaplanarak (kuyu platformu) bilezik kenarından ve yer çatlaklarından girecek yüzeysel sulara engel olunmalıdır.

Kuyunun 10 – 15 metre etrafından çit / tel çekilmek suretiyle, hayvanların kuyu alanı ve çevresine girişine engel olunmalıdır.

Kuyunun ağzı devamlı kapalı olmalı, kuyudan suyun tulumba ile alınması tercih edilmeli, bu olmadığı takdirde kuyu çıkrık, ipi ve kovasının temizliğine özen gösterilmelidir. Her mevsim kuyu suyunun muayenesi yapılarak, kalitesinin bozulup bozulmadığı kontrol edilmelidir.

Yeraltı Suyu Kalite Standartları
Kirletici Kalite Standartları
Nitratlar 50 mg/L
İlgili metabolitler bozulma ve reaksiyon ürünlerini 0,1 µ/L
içeren pestisitlerdeki aktif maddeler 0,5 µ/L (toplam)(1)
(1) “Toplam” ilgili metabolitler, bozulma ve reaksiyon ürünlerini içeren izleme usulünde tespit edilen ve hesaplanan her bir bitki koruma ürününün toplamıdır.

Yeraltı Suyu Kirleticileri Ve Kirlilik Belirtileri İçin Eşik Değerler Kılavuzu
SYGM ve DSİ, hedeflenen iyi YAS kimyasal durumuna ulaşmak için risk altındaki YAS kütlelerini tanımlar, SYGM tüm kirleticiler ve kirlilik belirtileri için eşik değerler ve YAS kalite standartlarını belirleyip, yayımlar. Eşik değerler belirlenirken dikkate alınması gereken aşağıdaki asgari parametre listesi göz önünde bulundurulacaktır.

Parametreler
-Arsenik
-Kadmiyum
-Kurşun
-Cıva
-Amonyum
-Klorür
-Sülfat
-Trikloretilen
-Tetrakloretilen
-İletkenlik

SYGM tarafından yapılan incelemeler neticesinde havzanın ve/veya YAS kütlesinin özel durumuna göre Ek-9’da yer alan liste kullanılarak ilave parametreler ve bu parametreler için eşik değerler belirlenebilir.

-Organohalojen bileşikler ve su çevresinde bu gibi bileşikler oluşturabilecek maddeler
-Organofosforlu bileşikler.
-Organotin bileşikler.
-Kanserojen ya da biçim bozucu (mutajenik) özellikler ya da stroidojenik, tiroit, üreme yada diğer endokrin bağlantılı faaliyetleri su çevresinde ya da su çevresi yoluyla etkileyebilecek özelliklere sahip olduğu kanıtlanmış maddeler ve preparatlar yada türevleri.
-Kalıcı hidrokarbonlar ve kalıcı ve biyolojik olarak birikebilir organik toksik maddeler.
-Siyanürler
-Metaller ve metal bileşikleri
-Arsenik ve arsenik bileşikleri
-Biosidler ve bitki koruma ürünleri
-Askıda katı maddeler
-Ötrofikasyona katkıda bulunan maddeler (özellikle nitratlar ve fosfatlar)

Yeraltı Sularının İzlenmesi
Genel maksatlı izleme için YAS kütlelerinde aşağıdaki ana parametreler izlenir:
-Oksijen içeriği,
-pH değeri,
-İletkenlik,
-Nitrat,
-Amonyum.

YAS izleme noktalarının seçimi, YAS kimyasal durumunu kolay anlaşılabilir ve kapsamlı bir şekilde ortaya koyabilecek şekilde yapılmalıdır. İzlemenin sıklığı ise analiz sonuçlarının temsili izleme verisini sağlayacak şekilde olmalıdır.