Mikrobiyoloji hayvanlarda hastalıklara neden olan mikroorganizmalar ve bunların neden oldukları hastalıkları inceleyen bilim dalıdır. Bakteriler, viruslar, mantarlar, mayalar, protozoonlar gibi mikroskobik canlılar kapsamı içerisinde yer almaktadır. Değişik şekil ve boyutlardaki bu etkenler hayvanlarda birçok hastalığın nedenidir. Bu hastalıkların pek çoğu insanlara da bulaşmaktadır ve zoonitik hastalıklar olarak isimlendirilmektedir.
Mikroorganizmalar değişik şekillerde hayvanlara bulaşırlar. Sindirim, solunum, dolaşım, ürogenital sistem ve deri başlıca bulaşma yollarıdır. Mikroplarla bulaşmış her türlü gıda ve su, sindirim kanalı ile vücuda girer. Hasta hayvanların solunum kanalı ile dışarı çıkarılan mikroplar diğer hayvanlar tarafından solunarak bulaşırlar.Dışarıdan deriyi delerek batan bir cisim ya da sokucu sinekler gibi etkenlerle mikroplar dolaşım sistemine girebilirler. Çiftleşme sonucu hasta hayvanlar sağlamları infekte edebilirler.Özellikle deriye afinite gösteren mikroorganizmalar çoğu zaman temas sonucu deride infeksiyona neden olurlar.
Mikroorganizmaların oluşturduğu hastalıkları kesin tanısı laboratuvarımızda gerçekleştirilmektedir. Laboratuvarımıza gönderilen numunelerin çok yönlü incelemesi yapılır. Bu nedenle klinik bulgular büyük önem taşımaktadır. Bakteri ve mantarlardan ileri gelen hastalıklarda gerek ışık mikroskobisi gerekse çeşitli besiyerlerine ekim yapılarak koloni tanımı yapılabilmektedir.
BAKTERİYOLOJİ
Mikrobiyolojinin bakterileri inceleyen yan bilim dalıdır. Mikroorganizmaların incelenmesi, değişik kültür ortamlarında üretilmesi ve boyanması, bakteriyolojik araştırmalar kapsamındadır. Laboratuvarımızda çeşitli materyallerden (burun-boğaz sürüntüsü, üretral akıntı,idrar vb.) gelen numunelerde bakteri izolasyonu yapılmaktadır. Laboratuvarımızın kuruluşundan bu yana en çok izole edilen bakteriler;
Staphylococcus aureus: Staphylococcus genusunda bulunan bakteriler gram boyaması ile gram pozitif kok görünümündedir. Tekli, ikili, dörtlü hücreler halinde bulunabilirler, üç veya dört hücreden oluşan kısa zincirler yapabilirler ve düzensiz üzüm salkımı (Staphylo: üzüm salkımı, coccus: tanesi) benzeri şekiller oluştururlar. Hareketsiz, spor oluşturmayan, çoğunlukla katalaz pozitif, oksidaz negatif, kapsülsüz olup, fakultatif anaeropturlar. Kanlı agarda 24 saatte üreyen stafilokoklar beta hemoliz zonu bulunan, altın sarısı renginde koloniler yaparlar. Antibiyotiklere çabuk direnç gösterdiklerinden, uygun antibiyotiğin seçimi için antibiyogram duyarlılık testinin yapılması gerekmektedir. Staphylococcus aureus’ un neden olduğu klinik durumlar; deri enfeksiyonları (yara enfeksiyonu (cerrahi veya cerrahi dışı, apse vs.), bakteriyemi/sepsis, septisemi ve endokardit, organ enfeksiyonları ve toksinleri (Soyulmuş deri sendromu), artrit, osteomiyelit, burun, nazofarenks, deri, vajen, inflamasyon vs.
Escherichia coli: Bağırsak florasının normal bir üyesi olan Escherichia coli ile konak organizma arasında uyumlu bir ilişki olduğundan bakteri normalde hastalık yapmaz. Ancak, ortama geçmesi halinde, ki bu aynı organizmada başka bir organ olabilir (idrar yolu enfeksiyonu ile mesaneye geçmek gibi) veya başka bir konak organizmanın bağırsağı olabilir, etken bir hastalık nedeni olabilir. Bu hastalıklar arasında başlıca ishalli hastalıklar olmakla beraber idrar yolu enfeksiyonu, menenjit, mastit, septisemi ve gram-negatif pnömoni de sayılabilir. Escherichia coli laboratuvarımızda yapılan çalışmalarda kanatlı, sığır, at ve pet hayvanlarında çeşitli biyolojik materyallerden izole edilmiştir.
Pseudomonas aeruginosa: Gram negatif, sporsuz veya kapsulsuz basil veya kokobasil şeklindedir. Pseudomonas aeruginosa, karbonhidratları fermente etmez, bir cok şekeri oksidatif yolla yıkarken, maltozu etkilemez. Pseudomonas aeruginosa‘nın neden olduğu başlıca klinik durumlar; solunum yolu enfeksiyonları, endokarditis, merkezi sinir sistemi enfeksiyonları, üriner sistem enfeksiyonları, kulak ve göz enfeksiyonlarıdır.Bu enfeksiyon tablolarından başka daha nadir olmak uzere, gastrointestinal sistem enfeksiyonlarına, kemik eklem enfeksiyonlarına, deri ve yumuşak doku enfeksiyonlarına ve sepsise neden olur.
Proteus sp.: Gram negatif, çomak tarzında, ancak pleomorfik özellik gösterebilen bu etkenler, hareketli olup, kanlı agarda hemoliz meydana getirmezler ve laktozu ayrıştırmazlar.En önemli türleri Proteus mirabilis, Proteus vulgaris ve Proteus myxofaciens’ dir. Laboratuvarımızda yaptığımız çalışmalarda, önemli bir kontaminasyon nedeni olan Proteus sp.‘lerin, köpek ve kedilerin, klinik şüpheli üriner sistem enfeksiyonları ile otitis olgularında izole edilmiştir. Ayrıca atların endometritis ve ürogenital sistem enfeksiyonlarına, sığırların mastitis ve endometritislerine neden olduğu bilinmektedir.
Salmonella sp.: Gram negatif, kısa ve küçük çomaklar şeklindedir. Çoğunlukla boyalı preparatlarda tek tek görünen Salmonella’lar, sporsuz ve kapsülsüzdür. Besiyerlerinde kolayca üreyebilirler. Atlarda ve koyunlarda yavru atmaya (abortus) sebep olurlar. Hayvanlarda özel Salmonella enfeksiyonları dışında, bazı salmonella türleri başta sığır, koyun, keçi, at, kedi ve köpek olmak üzere kanatlı hayvanlar da dahil olarak bir çok hayvan türünde insanlardaki gastroenteritislere benzer enfeksiyonlara neden olmaktadırlar.
Enterococcus sp. infeksiyonları: Tekli, ikili veya kısa zincirler oluşturan gram pozitif koklardır. Fakültatif anaerop bakterilerdir. Sitokrom enzimleri olmadığından katalaz negatiftirler. Glikozdan gaz oluşturmazlar.Kanlı jelozda enterokok kolonileri büyükçe, gri, parlak, buğulu görünümde olup alfa, beta-hemolitik ya da non-hemolitiktirler. Atlarda abortuslara, genital sistem enfeksiyonlarına ve infertiliteye neden olurlar. Sığırlarda abortuslara ve mastitislere sebep olur.
Streptococcus sp. infeksiyonları: Streptokoklar gram pozitif, yuvarlak biçimli, zincir şeklinde diziler yapan, hareketsiz, sporsuz, kapsüllü, insan ve hayvanlarda lokal ve genel birçok hastalığını nedeni olan etkenlerdir. Streptokoklar, hayvanların mukoz zarlarında, sindirim sisteminde normal olarak yaşayabilirler. Ancak patojen olanlar genellikle konakçı ve doku tercihi gösterirler. Beta veya Hemolitik, Alfa veya Viridans ve Hemolitik olmayan şekilde 3 ayrı grubu bulunmaktadır.
Laboratuvarımızda; Beta-Hemolitik Streptokoklar en sık izole edilenlerdir. Bu grup içinde Streptococcus pyogenes, Streptococcus agalactiae (Sığır Mastitis etkenleri), Streptococcus canis (Köpek ve Kedilerde) ve Streptococcus equi (Su Sakağısı etkeni) yer almaktadır. Bunların yanında Viridans Streptokoklar’da (Streptococcus uberis, Streptococcus bovis, Streptococcus dysgalactiae) izole edilmektedir.
